ผู้แสวงหาความรู้
เรียบเรียงโดย: อิสมาอีล กอเซ็ม
มวลการสรรเสริญทั้งมวลเป็นสิทธิ์ของอัลลอฮฺ ผู้ทรงอภิบาลแห่งสากลโลก
อิสลามเป็นศาสนาที่ให้ความสำคัญอย่างยิ่งต่อการแสวงหาความรู้ อายะฮ์แรกที่ถูกประทานลงมาคือคำสั่งให้ “อ่าน” ซึ่งสะท้อนถึงเกียรติของ “ความรู้” และ “ผู้รู้” ในอิสลาม
قال الله تعالى:
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ
(سورة العلق: 1–5)
ความหมาย:
“จงอ่านเถิดด้วยพระนามแห่งพระเจ้าของเจ้าผู้ทรงสร้าง พระองค์ทรงสร้างมนุษย์จากก้อนเลือด
จงอ่านเถิด และพระเจ้าของเจ้าผู้ทรงเมตตายิ่ง พระองค์ทรงสอนด้วยปากกา และทรงสอนมนุษย์ในสิ่งที่เขาไม่รู้"
อายะฮ์นี้ชี้ให้เห็นว่า การเรียนรู้คือรากฐานของการรู้จักอัลลอฮฺ และเป็นหนทางสู่การศรัทธาที่มั่นคง มุสลิมจึงถูกส่งเสริมให้เรียนรู้ทั้งวิชาศาสนาและวิชาชีวิต เพื่อให้ความรู้เหล่านั้นนำไปสู่การอิบาดะฮฺที่ถูกต้อง
1. ความบริสุทธิ์ใจในการแสวงหาความรู้ (الإخلاص في طلب العلم)
การศึกษาหาความรู้ถือเป็นการอิบาดะฮฺประเภทหนึ่ง ดังนั้น เงื่อนไขสำคัญที่สุด ของผู้เรียนคือ “อิคลาศ” — การตั้งเจตนาบริสุทธิ์เพื่ออัลลอฮฺเท่านั้น
قال الله تعالى:
وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَٰلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ
(سورة البينة: 5)
ความหมาย:
“และพวกเขามิได้ถูกบัญชาให้กระทำสิ่งใด นอกจากการเคารพภักดีต่ออัลลอฮฺ โดยมีเจตนาบริสุทธิ์ต่อพระองค์
เป็นผู้อยู่ในแนวทางที่เที่ยงตรง ดำรงละหมาด และจ่ายซะกาต และนั่นแหละคือศาสนาอันเที่ยงธรรม”
อัลลอฮฺทรงกำหนดให้ทุกการอิบาดะฮฺต้องมี อิคลาศ มิฉะนั้นจะไม่ถูกรับ การแสวงหาความรู้ก็เช่นกัน หากเรียนเพื่อโอ้อวด หรือเพื่อให้ผู้คนยกย่อง ผลบุญจะสูญสิ้น และกลายเป็นโทษในวันกิยามะฮ
2. การเลือกเป้าหมายของผู้แสวงหา
قال الله تعالى:
مَنْ كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي ثَوَابِهِ وَمَنْ كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ
(سورة الشورى: 20)
ความหมาย:
“ผู้ใดปรารถนาผลตอบแทนแห่งปรโลก เราจะเพิ่มพูนผลตอบแทนของเขา
และผู้ใดปรารถนาผลตอบแทนแห่งโลกดุนยา เราจะให้แก่เขาบางส่วนจากมัน แต่เขาจะไม่มีส่วนใดในปรโลก”
อายะฮ์นี้เตือนให้ผู้เรียนตั้งเจตนาเพื่ออาคิเราะฮฺ มิใช่เพื่อดุนยา ความรู้ที่เรียนเพื่ออัลลอฮฺจะเป็นแสงสว่างในทั้งสองโลก แต่ความรู้ที่เรียนเพื่อโลกีย์จะดับสูญไปพร้อมกับกาย
عن عمر بن الخطاب رضي الله عنه قال:
قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: “إنما الأعمال بالنيات، وإنما لكل امرئ ما نوى...”
(رواه البخاري ومسلم)
ความหมาย:
“แท้จริง การงานทั้งหลายขึ้นอยู่กับเจตนา และทุกคนจะได้รับผลตอบแทนตามที่เขาตั้งเจตนาไว้”
หะดีษนี้ถือเป็นหลักใหญ่ของศาสนา เพราะแสดงให้เห็นว่า “คุณภาพของการงานอยู่ที่เจตนา ไม่ใช่ปริมาณ” ผู้แสวงหาความรู้จึงต้องตรวจสอบหัวใจของตนอยู่เสมอว่าเรียนเพื่อใคร
عن أبي هريرة رضي الله عنه قال : سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول :
“إن أول الناس يُقضى يوم القيامة عليه رجل استُشهد... ورجل تعلم العلم وعلمه وقرأ القرآن...”
(رواه مسلم)
จากท่านอะบูฮุร็อยเราะฮฺ (รอฎิยัลลอฮุอันฮุ) เล่าว่า ท่านได้ยินท่านเราะสูลุลลอฮ์ ﷺ กล่าวว่า:
“ในวันกิยามะฮ์ คนแรก ๆ ที่จะถูกตัดสินคดี คือชายคนหนึ่งที่ได้ถูกฆ่าตายในหนทางของอัลลอฮ์ (ชะฮีด)...
และชายอีกคนหนึ่งที่ได้เรียนรู้ความรู้ แล้วได้สอนความรู้นั้นแก่ผู้อื่น และได้อ่านอัลกุรอาน...”
และในตอนหนึ่งท่านนบีได้กล่าวว่า
فقال الله له: كذبت، ولكنك تعلمت العلم ليقال عالم، وقرأت القرآن ليقال قارئ، فقد قيل، ثم أمر به فسحب على وجهه حتى ألقي في النار
ความหมาย:
“อัลลอฮฺตรัสว่า: เจ้าพูดเท็จ เจ้าศึกษาความรู้เพื่อให้ผู้คนกล่าวว่าเจ้าเป็นผู้รู้ และอ่านอัลกุรอานเพื่อให้ผู้คนกล่าวว่าเจ้าเป็นนักอ่าน
และพวกเขาก็กล่าวเช่นนั้นแล้ว จากนั้นจึงถูกลากไปคว่ำหน้าและโยนลงในนรก”
นี่คือคำเตือนที่รุนแรงที่สุดต่อผู้เรียนและผู้สอนศาสนาโดยขาดความบริสุทธิ์ใจ เพราะแม้เขาจะทำสิ่งที่ดูดีในสายตามนุษย์ แต่ในสายตาของอัลลอฮฺ มันคือการอวดโอ้และหลอกลวง
แบบอย่างของผู้รู้ที่บริสุทธิ์ใจ
ผู้รู้รุ่นแรก เช่น อิหม่ามบุคอรีย์, อิหม่ามมุสลิม, อิหม่ามทั้งสี่มัซฮับ รวมถึงผู้รู้ร่วมสมัยอย่างเชคอิบนุบาซ, เชคอุษัยมีน, เชคอัลบานี رحمهم الله — ล้วนได้รับเกียรติจากอัลลอฮฺให้ผลงานของพวกเขาเป็นประโยชน์จนถึงปัจจุบัน เพราะเหตุใด?
เพราะพวกเขามีอิคลาศ ความบริสุทธิ์ใจที่แท้จริงต่ออัลลอฮฺในการรับใช้ศาสนา ผลงานของพวกเขาจึงได้รับการสืบทอดอย่างมั่นคง ไม่ถูกลืมเลือน
ความบริสุทธิ์ใจ คือรากฐานของทุกการอิบาดะฮฺ และเป็นกุญแจแห่งการตอบรับจากอัลลอฮฺ หากขาดมัน การงานจะสูญเปล่าและอาจกลายเป็นโทษในปรโลก
قال الله تعالى:
قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّينَ
(سورة الزمر: 11)
ความหมาย:
“จงกล่าวเถิด (มุฮัมมัด) แท้จริงข้าได้รับบัญชาให้เคารพภักดีต่ออัลลอฮฺโดยมีเจตนาบริสุทธิ์ต่อพระองค์”
ขออัลลอฮฺ ซุบฮานะฮูวะตะอาลา ได้โปรดทำให้เราทุกคนเป็นผู้แสวงหาความรู้และผู้เผยแผ่ศาสนาด้วยหัวใจที่บริสุทธิ์
ขอพระองค์ทรงปกป้องเรา จากการอวดโอ้ แสวงหาชื่อเสียง หรือผลประโยชน์แห่งโลกนี้ และขอให้พระองค์ทรงตอบรับการงานของเราทั้งหมดด้วยความเมตตา — อามีน
