อิสลามตำหนิการเห็นแก่ตัว
เรียบเรียงโดย... อ.อิสมาอีล กอเซ็ม
มวลการสรรเสริญเป็นเอกสิทธิ์ของอัลลอฮฺ ผู้อภิบาลแห่งสากลโลก
อิสลามกับการขจัดความเห็นแก่ตัว และการสร้างสังคมแห่งความเมตตาและความเสียสละ บทความนี้มุ่งอธิบายถึงแนวคิดเชิงศีลธรรมของศาสนาอิสลามในการต่อต้าน “ความเห็นแก่ตัว” ซึ่งถือเป็นรากเหง้าของความเสื่อมในสังคม และเสนอแนวทางแห่งการสร้างสังคมที่ตั้งอยู่บนความเมตตา ความเสียสละ และความเป็นพี่น้องในศรัทธา โดยอาศัยหลักฐานจากอัลกุรอาน หะดีษ และแบบอย่างจากชีวิตท่านนบีมุฮัมมัด ﷺ และบรรดาศอหาบะฮฺ เพื่อแสดงให้เห็นว่าอิสลามได้วางระบบทางจริยธรรมที่มุ่งยกระดับจิตใจมนุษย์จากความเห็นแก่ตัวไปสู่ความเสียสละ เพื่อให้เกิดความมั่นคงและความสงบสุขในสังคมมุสลิม
อิสลามเป็นศาสนาแห่งความเมตตา ที่อัลลอฮฺ ซุบฮานะฮูวะตะอาลา ทรงส่งท่านนบีมุฮัมมัด ﷺ มาเพื่อขจัดความมืดแห่งความโลภและเห็นแก่ตัว อันเป็นรากฐานของความแตกแยกและความชั่วร้ายในมนุษย์ และเพื่อสร้างมนุษย์ให้มีจิตใจเสียสละ เห็นอกเห็นใจ และร่วมมือกันในความดี
อัลลอฮฺตรัสว่า:
وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ
“และเราไม่ได้ส่งเจ้ามา นอกจากเพื่อเป็นความเมตตาแก่สากลโลกทั้งมวล”
(อัลอัมบิยาอ์ 21:107)
ดังนั้น การเป็นมุสลิมที่แท้จริงจึงมิได้หมายถึงการปฏิบัติศาสนกิจเพียงอย่างเดียว แต่ต้องสะท้อน ความเมตตา และ การเสียสละ ในการดำรงชีวิตประจำวันด้วย
♥ การเห็นแก่ตัวในมุมมองของอิสลาม
ความเห็นแก่ตัว (الأنانية) หมายถึง การยึดตนเองเป็นศูนย์กลาง เห็นแก่ผลประโยชน์ส่วนตัวโดยไม่คำนึงถึงผู้อื่น พฤติกรรมเช่นนี้ขัดต่อหลักศรัทธา เพราะผู้ศรัทธาที่แท้จริงจะต้องรักเพื่อพี่น้องของเขาในสิ่งที่เขารักเพื่อตนเอง
ท่านนบีมุฮัมมัด ﷺ กล่าวว่า:
“ไม่มีผู้ศรัทธาคนใดจะศรัทธาได้สมบูรณ์ จนกว่าเขาจะรักเพื่อพี่น้องของเขาในสิ่งที่เขารักเพื่อตนเอง”
(อัลบุคอรีย์ และมุสลิม)
ดังนั้น การเห็นแก่ตัวจึงเป็นพฤติกรรมที่อิสลามตำหนิ เพราะเป็นอุปสรรคต่อความศรัทธา ความเมตตา และความสามัคคีในสังคม
ตัวอย่างแห่งความเห็นแก่ตัวจากประวัติศาสตร์
1. อิบลีส ตัวอย่างของการเห็นแก่ตัวและความหยิ่งผยอง
อิบลีสปฏิเสธคำสั่งของอัลลอฮฺให้สุญูดต่อท่านนบีอาดัม เพราะคิดว่าตนสูงส่งกว่า
อัลลอฮฺตรัสว่า:
قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِّنْهُ ۖ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ
“ข้าดีกว่าเขา พระองค์ทรงสร้างข้าจากไฟ ส่วนเขาทรงสร้างจากดิน”
(อัลอะอ์รอฟ 7:12)
การเห็นแก่ศักดิ์ศรีตนเองและปฏิเสธความจริงนำมาซึ่งความหายนะ เขาถูกขับออกจากความเมตตาของอัลลอฮฺและกลายเป็นสัญลักษณ์ของการดื้อรั้นตลอดกาล
2. กอบีลและฮาบีล ความอิจฉาอันเกิดจากความเห็นแก่ตัว
กอบีลไม่ยอมรับการตัดสินของอัลลอฮฺเมื่อเครื่องบูชาของตนไม่ถูกตอบรับ เขาจึงฆ่าน้องชายของตนเอง
อัลลอฮฺตรัสว่า:
فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِيهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ الْخَاسِرِينَ
“แล้วจิตใจของเขาได้ชักนำให้เขาฆ่าน้องชาย และเขาก็ฆ่าเขาไป จึงกลายเป็นหนึ่งในบรรดาผู้ขาดทุน”
(อัลมาอิดะฮฺ 5:30)
เหตุการณ์นี้ชี้ให้เห็นว่าความเห็นแก่ตัวเป็นบ่อเกิดของการอิจฉาและความรุนแรง
♥ แบบอย่างแห่งการเสียสละจากสังคมมะดีนะฮ์
เมื่อท่านนบี ﷺ อพยพสู่เมืองมะดีนะฮ์ ชาวอันศ็อรได้ให้การต้อนรับมุฮาญิรินอย่างอบอุ่น แบ่งปันทรัพย์สิน บ้านเรือน และอาหาร โดยไม่ลังเล
อัลลอฮฺตรัสสรรเสริญว่า:
وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ
“และพวกเขาให้ผู้อื่นก่อนตนเอง แม้พวกเขาจะมีความขัดสนอยู่ก็ตาม”
(อัลฮัชร 59:9)
การเสียสละนี้สร้างความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียว และทำให้โครงสร้างสังคมมุสลิมมั่นคงเข้มแข็ง
♥ โครงสร้างของสังคมมุสลิมที่เข้มแข็ง
อิสลามวางหลักการให้สังคมดำรงอยู่ด้วยการร่วมมือกันในความดี และห้ามการร่วมมือในบาปและการละเมิด
อัลลอฮฺตรัสว่า:
وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ
“และพวกเจ้าจงร่วมมือกันในความดีและความยำเกรงต่ออัลลอฮฺ และอย่าร่วมมือกันในบาปและการละเมิด”
(อัลมาอิดะฮฺ 5:2)
ท่านนบี ﷺ กล่าวว่า:
“ผู้ศรัทธาทั้งหลายเปรียบเสมือนอาคารหลังหนึ่ง ที่แต่ละส่วนค้ำจุนซึ่งกันและกัน”
(อัลบุคอรีย์ และมุสลิม)
หลักการนี้ทำให้สังคมมุสลิมไม่อาจปล่อยให้สมาชิกคนใดต้องทุกข์ยากโดยลำพัง
♥ การเพิกเฉยต่อปัญหาของผู้อื่นคือความเห็นแก่ตัว
ผู้ศรัทธาที่แท้จริงต้องรู้สึกต่อความเดือดร้อนของพี่น้อง หากผู้ร่ำรวยไม่ดูแลผู้ยากจน ผู้มีแรงไม่ช่วยคนอ่อนแอ ผู้มีความรู้ไม่แบ่งปันแก่ผู้ไม่รู้ หรือผู้มีอำนาจไม่ปกป้องผู้ถูกกดขี่ สังคมจะเสื่อมถอยและไร้สันติภาพ
อัลลอฮฺตรัสว่า:
كَلَّا بَل لَّا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ، وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ
“ไม่เลย! พวกเจ้าไม่ให้เกียรติแก่เด็กกำพร้า และไม่กระตุ้นกันให้เลี้ยงดูคนยากจน”
(อัลฟะญ์รฺ 89:17–18)
และท่านนบี ﷺ กล่าวว่า:
“อัลลอฮฺทรงช่วยเหลือบ่าวของพระองค์ ตราบใดที่บ่าวคนนั้นช่วยเหลือพี่น้องของเขา”
นี่คือตัวชี้วัดของศรัทธาที่แท้จริง ผู้ศรัทธาจะไม่เฉยเมยต่อความทุกข์ของผู้อื่น
♥ ผลแห่งความเสียสละ
การเสียสละและช่วยเหลือกันในสังคมมุสลิมส่งผลให้เกิด
1. ความเมตตาและความสามัคคี
2. ความเท่าเทียมและความยุติธรรมทางสังคม
3. ความมั่นคงและความสงบในชุมชน
อัลลอฮฺตรัสว่า:
وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَـٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
“และผู้ใดได้รับการป้องกันจากความตระหนี่ของตนเอง แท้จริงเขาคือผู้ประสบความสำเร็จ”
(อัลฮัชร 59:9)
อิสลามได้วางแนวทางการดำรงชีวิตที่สมบูรณ์แบบซึ่งหล่อหลอมมนุษย์ให้มีหัวใจแห่งความเมตตา การเสียสละ และความเป็นพี่น้อง การเห็นแก่ตัวเป็นพฤติกรรมที่ขัดต่อศรัทธาและเป็นต้นเหตุของความเสื่อม แต่การช่วยเหลือกันในสังคมคือหนทางแห่งความสำเร็จและความเมตตาจากอัลลอฮฺ
เมื่อเราช่วยเหลือดูแลสังคม อัลลอฮฺจะทรงช่วยเหลือและดูแลเรา
