ชายที่บริจาคในสิ่งที่ตัวเองรัก
อ.อับดุลวาเฮด สุคนธา ... แปลเรียบเรียง
รายงานจากท่าน อะนัส บิน มาลิก
كانَ أبو طَلْحَةَ أكْثَرَ الأنْصَارِ بالمَدِينَةِ مَالًا مِن نَخْلٍ، وكانَ أحَبُّ أمْوَالِهِ إلَيْهِ بَيْرُحَاءَ، وكَانَتْ مُسْتَقْبِلَةَ المَسْجِدِ، وكانَ رَسولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ يَدْخُلُهَا ويَشْرَبُ مِن مَاءٍ فِيهَا طَيِّبٍ. قَالَ أنَسٌ: فَلَمَّا أُنْزِلَتْ هذِه الآيَةُ: {لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ} [آل عمران: 92] قَامَ أبو طَلْحَةَ إلى رَسولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ فَقَالَ: يا رَسولَ اللَّهِ، إنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وتَعَالَى يقولُ: {لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ} [آل عمران: 92] ، وإنَّ أحَبَّ أمْوَالِي إلَيَّ بَيْرُحَاءَ، وإنَّهَا صَدَقَةٌ لِلَّهِ، أرْجُو برَّهَا وذُخْرَهَا عِنْدَ اللَّهِ، فَضَعْهَا يا رَسولَ اللَّهِ حَيْثُ أرَاكَ اللَّهُ. قَالَ: فَقَالَ رَسولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عليه وسلَّمَ: بَخٍ، ذلكَ مَالٌ رَابِحٌ، ذلكَ مَالٌ رَابِحٌ، وقدْ سَمِعْتُ ما قُلْتَ، وإنِّي أرَى أنْ تَجْعَلَهَا في الأقْرَبِينَ. فَقَالَ أبو طَلْحَةَ: أفْعَلُ يا رَسولَ اللَّهِ. فَقَسَمَهَا أبو طَلْحَةَ في أقَارِبِهِ وبَنِي عَمِّهِ.
อบูฏ็อลฮะฮ์ เป็นผู้ที่มีทรัพย์สินมากที่สุดในหมู่ชาวอันศอรในเมืองมะดีนะฮ์ โดยทรัพย์ของเขาส่วนใหญ่เป็นสวนอินทผลัม และสวนที่เขารักที่สุดคือสวน บัยร่อฮาอ์ (بيرحاء) ซึ่งตั้งอยู่ตรงข้ามกับมัสยิดของท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม มักจะเข้าไปในสวนนั้นและดื่มน้ำจากน้ำที่ใสสะอาดและรสดี
อะนัส (เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ) รายงานว่า เมื่อโองการนี้ถูกประทานลงมา
“พวกเจ้าจะไม่ได้คุณธรรมเลยจนกว่าพวกเจ้าจะบริจาคจากสิ่งที่พวกเจ้าชอบ”
(อาลิอิมรอน 92)
อบูฏ็อลฮะฮ์จึงลุกขึ้นไปหาท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม แล้วกล่าวว่า: “โอ้ท่านรอซูลแห่งอัลลอฮ์ ! อัลลอฮ์ผู้ทรงจำเริญและสูงส่งได้ตรัสว่า:
لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ
“พวกเจ้าจะไม่ได้คุณธรรมเลยจนกว่าพวกเจ้าจะบริจาคจากสิ่งที่พวกเจ้าชอบ”
(อาลิอิมรอน 92)
และแท้จริงทรัพย์สินที่ฉันรักที่สุดคือสวนบัยร่อฮาอ์ ฉันขอมอบมันเป็นทานเพื่ออัลลอฮ์ หวังในความดีและผลบุญของมันจากพระองค์ ดังนั้นโปรดวางมันไว้ในที่ที่อัลลอฮ์ทรงชี้แนะแก่ท่านเถิด
ท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม จึงกล่าวว่า : บัคคฺ นี่คือทรัพย์ที่มีกำไรงดงาม นี่คือทรัพย์ที่มีกำไรงดงามจริง ๆ
ฉันได้ยินในสิ่งที่เจ้ากล่าวแล้ว และฉันเห็นว่าควรให้เจ้าบริจาคมันแก่ญาติพี่น้องของเจ้าเถิด”
อบูฏ็อลฮะฮ์จึงกล่าวว่า : ฉันจะทำเช่นนั้น โอ้ท่านรอซูลของอัลลอฮ์ แล้วเขาก็แบ่งสวนสวนนั้นให้แก่ ญาติพี่น้องและลูกพี่ลูกน้องของตน ตามคำแนะนำของท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม
( บันทึกโดย อิมามอัลบุคอรี ในหนังสือ เศาะฮีฮฺ อัลบุคอรีย์)
คำอธิบายหะดีษ
การใช้จ่ายทรัพย์สินที่ตนรักและหวงแหนออกไปเพื่อแสวงหาความพอพระทัยของอัลลอฮ์ คือหลักฐานแห่ง “ความศรัทธาที่แท้จริง” ต่อพระองค์ และเป็นหนทางสู่ความดีทั้งในโลกนี้และโลกหน้า
ในหะดีษบทนี้ อนัส บิน มาลิก เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ ได้รายงานว่า อบูฏ็อลฮะฮ์ (ชื่อจริงคือ ซัยด์ อิบนุ สะห์ล อัลอันศอรี เราะฎิยัลลอฮุอันฮุ) เป็นผู้ที่มีทรัพย์สินมากที่สุดในหมู่ชาวอันศอร และทรัพย์ของเขาส่วนมากนั้นเป็น “สวนอินทผลัม” สวนที่เขารักและหวงที่สุดชื่อว่า บัยร่อฮาอ์ ตั้งอยู่ในเมืองมะดีนะฮ์ ตรงข้ามกับมัสยิดของท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม น้ำในสวนนั้นมีรสชาติดี และท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม มักจะเข้าไปในสวนและดื่มน้ำจากที่นั่น
เมื่อโองการอัลกุรอานตอนนี้ถูกประทานลงมา:
لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ
“พวกเจ้าจะไม่ได้คุณธรรมเลยจนกว่าพวกเจ้าจะบริจาคจากสิ่งที่พวกเจ้าชอบ”
(อาลิอิมรอน 92)
ซึ่งหมายความว่า “พวกเจ้าจะไม่ถึงขั้นของความดีอย่างแท้จริง หรือไม่ถึงความโปรดปราน เมตตา และสวนสวรรค์ของอัลลอฮ์ จนกว่าพวกเจ้าจะบริจาคสิ่งที่พวกเจ้ารักที่สุด” ไม่ว่าจะเป็นทรัพย์สิน เกียรติยศ แรงกาย หรือแม้แต่ชีวิตเพื่ออัลลอฮ์
อบูฏ็อลฮะฮ์ จึงมาหาท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม และอ่านอายะฮ์นี้ต่อหน้า แล้วกล่าวว่า:
“ทรัพย์สินที่ฉันรักที่สุดคือ สวนบัยร่อฮาอ์ ฉันขอมอบมันเป็นทานเพื่ออัลลอฮ์ โดยหวังในความดีและผลบุญจากพระองค์ และขอฝากให้ท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม เป็นผู้ตัดสินใจว่าจะให้ฉันบริจาคมันในที่ใดตามที่อัลลอฮ์ทรงบัญชา”
ท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม ทรงดีพระทัยมาก และกล่าวว่า:“บัคคฺ! (คำแสดงความพอใจและชื่นชม) ทรัพย์นี้เป็นทรัพย์ที่มีกำไรงดงาม ทรัพย์นี้เป็นทรัพย์ที่มีกำไรงดงามจริง ๆ”
ในรายงานอื่นระบุว่า ท่านกล่าวว่า “มาลุน รอบิหฺ” (ทรัพย์ที่เดินทางไป) หมายถึง “ทรัพย์ที่ผลบุญของมันจะเดินทางไปถึงเจ้าของและย้อนกลับมานำประโยชน์ให้เขา”
บางท่านอธิบายว่า หมายถึง “มันจะเดินทางในยามเย็นและกลับมาในยามเช้า” ซึ่งเปรียบเปรยถึงความต่อเนื่องของผลบุญ
ท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม ได้แนะนำให้ อบูฏ็อลฮะฮ์ นำทรัพย์นั้นไปแจกจ่ายให้แก่ ญาติพี่น้องของตน เพราะทานที่ให้แก่เครือญาตินั้น ได้ผลบุญสองชั้น คือ ผลบุญของ “การบริจาคทาน” และ ผลบุญของ “การเชื่อมสายสัมพันธ์เครือญาติ”
อบูฏ็อลฮะฮ์ จึงปฏิบัติตาม และแบ่งสวนบัยร่อฮาอ์นั้นให้แก่บรรดาญาติของเขา ตามคำแนะนำของท่านรอซูล ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะซัลลัม
จากประโยชน์ของหะดีษนี้:
1. การให้ทานแก่เครือญาติ จะได้รับสองรางวัล คือ รางวัลจากการให้ทาน และรางวัลจากการรักษาความสัมพันธ์เครือญาติ
2. "บิรฮาอ์" (بيرحاء) เป็นชื่อสวนหนึ่งในมะดีนะฮ์ ซึ่งสวนต่าง ๆ ในมะดีนะฮ์มักถูกเรียกตามชื่อบ่อที่อยู่ในนั้น หมายถึง “สวนที่มีบ่อบิรฮาอ์” บางคนกล่าวว่า มันคือ “สวนที่มีชื่อเรียกว่า บิรฮาอ์” ไม่ใช่ชื่อของบ่อน้ำ
3. แนะนำให้ใช้จ่ายจากสิ่งที่คนรักมากที่สุด เพราะเป็นสิ่งที่ดีที่สุด
4. การปรึกษากับผู้รู้และผู้มีคุณธรรม ในเรื่องการใช้จ่ายและการบริหารทรัพย์สิน ถือเป็นสิ่งที่น่าสรรเสริญ
5. อนุญาตให้มุสลิมบริจาคบ้านหรือที่ดินของตนเพื่ออัลลอฮ์ หรือเพื่อคนยากจนได้
6. คำพูดของท่านนบี ﷺ ว่า “بَخٍ” เป็นคำกล่าวเพื่อแสดงความชื่นชมและยกย่องสิ่งที่ยิ่งใหญ่
7. อบูเฏาะลฮะฮ์ได้บริจาคให้แก่เครือญาติของเขา” ซึ่งในหมู่เครือญาตินั้นมี อุบัยย์ บิน กะอ์บ, ฮัสซาน บิน ษาบิต และคนอื่น ๆ เช่น อุศ หรือ นะบีฏ บิน ญาบิร เป็นต้น
และเมื่อฮัสซานขายส่วนของเขาให้มุอาวียะฮ์ในราคา 100,000 ดีรฮัม แสดงว่าอบูเฏาะลฮะฮ์ได้โอนกรรมสิทธิ์สวนให้จริง มิใช่เพียงตั้งเป็นวะกัฟ เพราะถ้าเป็นวะกัฟ ฮัสซานจะไม่มีสิทธิขายได้
8. แต่ก็มีความเป็นไปได้ว่า อบูเฏาะลฮะฮ์อาจตั้งเงื่อนไขไว้ว่า หากผู้ใดในหมู่เครือญาติต้องการขายส่วนของตนก็สามารถทำได้ ซึ่งอาลีและอิมามมาลิก ก็เห็นชอบกับเงื่อนไขเช่นนี้
9. การใช้ชีวิตอย่างพอดี ดีกว่าการฟุ่มเฟือย เพราะอบูเฏาะลฮะฮ์ได้เก็บบางส่วนของทรัพย์ไว้กับตน
10. บรรดาศ่อฮาบะฮ์ถือเอาคำสอนจากอัลกุรอานมาปฏิบัติจริงในชีวิต
11. การบริจาคควรมาจากทรัพย์ที่ดีที่สุดและสิ่งที่ตนรัก เพราะบางครั้งสิ่งที่คนรักอาจไม่ใช่สิ่งที่ดีที่สุด แต่เมื่อบริจาคสิ่งที่รักจริง ๆ ก็แสดงถึงความจริงใจต่ออัลลอฮ์
12. ทรัพย์สินที่เจ้าของให้ไปในหนทางของอัลลอฮ์เท่านั้น คือสิ่งที่จะคงอยู่กับเขาในวันกิยามะฮ์
13. เป็นการส่งเสริมให้ใช้จ่ายและบริจาคในหนทางของอัลลอฮ์
14. การให้ทานแก่เครือญาติและคนอ่อนแอในครอบครัวนั้น ประเสริฐกว่าการให้แก่คนทั่วไป
15. การบริจาคช่วยสร้างความรักใคร่และความผูกพันระหว่างเครือญาติ เพราะโดยปกติ ความห่างเหินมักเกิดขึ้นเมื่อญาติคนหนึ่งเห็นอีกคนมั่งคั่งกว่าและอยู่ในฐานะดีกว่า
16. การตอบสนองต่อคำสั่งของอัลลอฮ์และรอซูล ﷺ อย่างรวดเร็ว
17. บรรดาศ่อฮาบะฮ์ มักมาหาท่านนบีด้วยความสมัครใจ เพื่ออุทิศชีวิตและทรัพย์สินของพวกเขาอย่างไม่เสียดาย เพื่ออัลลอฮ์และรอซูล ﷺ
18. ความเข้าใจลึกซึ้งของบรรดาศ่อฮาบะฮ์ ต่อถ้อยคำของอัลลอฮ์และถ้อยคำของรอซูล ﷺ
19. ความใจกว้างและเอื้อเฟื้อของเศาะฮาบีท่านนี้ (อบูเฏาะลฮะฮ์)
20. การเสียสละสิ่งที่มีค่ามากที่สุด เพื่อเชิดชูศาสนาอันประเสริฐนี้
