มารยาทของการบริจาคทาน (ศอดาเกาะฮฺ)
อับดุลวาเฮด สุคนธา เรียบเรียง
การบริจาคทาน (ทำทานโดยสมัครใจ) ถือเป็นสุนนะฮฺอย่างหนึ่ง ซึ่งควรกระทำในทุกๆ สภาวการณ์
การบริจาคที่ดี ขึ้นอยู่กับเจตนาที่ทำเพื่ออัลลอฮฺ ซึ่งนับว่าเป็นความสำคัญมากเพราะการบริจาคที่สูญเปล่านั้นจะไม่ได้รับประโยชน์ใดๆเลย เช่น การบริจาคสิ่งที่หะรอม ( ต้องห้าม ) และภรรยาเอาทรัพย์สินสามีมาบริจาคโดยที่สามีไม่รู้ หรือไม่อนุญาต ซึ่งการกระทำดังกล่าวเป็นการกระทำที่ไร้ผล
ผู้บริจาคจะต้องรู้จักมารยาทที่สำคัญในการบริจาค ดังนี้
♣ ผู้บริจาคจะต้องไม่โอ้อวด (อนุญาตประกาศหากมีความจำเป็นเพื่อเป็นแบบอย่างแก่ผู้อื่น)
ดังที่อัลลอฮฺ ได้ตรัสไว้ในอัลกุรอานซูเราะฮฺอัลบะเกาะเราะฮฺ อายะฮฺ 264 ความว่า
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالْأَذَىٰ كَالَّذِي يُنفِقُ مَالَهُ رِئَاءَ النَّاسِ
“บรรดาผู้ศรัทธาทั้งหลาย จงอย่าให้บรรดาทานของพวกเจ้าไร้ผล ด้วยการลำเลิก และก่อความเดือดร้อน เช่น ผู้ที่บริจาคทรัพย์ของเขาเพื่ออวดผู้คน”
อัลลอฮฺตรัสว่า
إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقَاتِ فَنِعِمَّا هِيَ وَإِنْ تُخْفُوهَا وَتُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ
“ถ้าสูเจ้าเปิดเผยการบริจาค ดังนั้น มันช่างดีเสียนี่กระไร และถ้าสูเจ้าปิดบังมัน และให้มันแก่บรรดาผู้ยากไร้ ดังนั้นมันเป็นการดีกว่าสำหรับสูเจ้า”
(ซูเราะฮฺอัลบะเกาะเราะฮฺ:271)
ท่านอบู ฮุร็อยเราะฮฺ(เราะฎิยัลลอฮุ อันฮุ) ได้รายงานจากท่านนบี(ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะสัลลัม) กล่าวว่าเจ็ด(จำพวก) อัลลอฮฺจะทรงให้พวกเขาได้อยู่ใต้ร่มเงาของพระองค์ ในวันที่ไม่มีร่มเงาใด เว้นแต่ร่มเงาของพระองค์
وَرَجُلٌ تَصَدَّق بِصَدَقَة فَأَخْفَاها حَتى لَا تَعْلَمَ شِمَالُه مَا تُنْفِقُ يَمِيْنُه،
“คนที่เขาบริจาคโดยเขาปกปิดมันเอาไว้ จนกระทั่งมือซ้ายไม่รู้ว่ามือขวาบริจาคอันใดไป”
(บันทึกโดยอัล-บุคอรียฺ และมุสลิม)
♣ บริจาคขณะที่มีสุขภาพดี
ท่านอบู ฮุร็อยเราะฮฺ เราะฎิยัลลอฮุ อันฮุได้กล่าวว่า
«جَاء رَجُلٌ إِلى رَسُولِ الله فَقَال: يا رَسُولَ اللهِ أَيُّ الصَدَقَةِ أَعْظَمُ أَجرا؟ قَال: أَن تَصَدّق وَأَنْتَ صَحِيْح شَحِيْح تَخْشَى الفَقْرَ وَتَأْمَل الغِنى، وَلَا تَمهل حَتى إِذا بَلَغْت الحُلْقُوم قلت: لِفُلان كَذا ولفلان كذا، وقَدْ كَانَ لِفلان»
“ชายคนหนึ่งมาหาท่านเราะสูลุลลอฮฺ แล้วกล่าวว่า “โอ้ ท่านเราะสูลุลลอฮฺ การบริจาคใดได้ผลบุญมากที่สุด?”
ท่านกล่าวตอบว่า “การที่ท่านบริจาคขณะที่ท่านยังมีสุขภาพดี ยังเสียดายเงิน กลัวจน และปรารถนาความร่ำรวย แต่ท่านก็(ยอมบริจาคไป)ไม่เพิกเฉยรอจนเมื่อ(ความตาย)ถึงลูกกระเดือก ค่อยกล่าวว่า คนนี้ให้เท่านี้ คนนั้นให้เท่านั้น และแน่นอนมันย่อมเป็นของคนนั้นจริง”
(บันทึกโดยอัล-บุคอรียฺ)
♣ บริจาคกับเครือญาติ พี่น้อง (ยากจน ขัดสน)
ท่านซัลมาน บินอามิร เราะฎิยัลลอฮุ อันฮุได้กล่าวว่า ท่านเราะสูลุลลอฮฺกล่าวว่า
الصَدَقَة عَلى المِسْكينَ صَدَقَة، وَهِيَ على ذِي الرَحِمِ ثْنَتَان صَدَقَة وَصِلَة»
“การบริจาคแก่คนจน เป็นการบริจาค(เพียงอย่างเดียว) และการบริจาคแก่ผู้มีเครือญาติ ได้ 2 (อย่าง)คือ เป็นการบริจาค และเป็นการเชื่อมสัมพันธ์เครือญาติ”
(บันทึกโดยอะห์มัด )
ท่านอบู ฮุร็อยเราะฮฺ เราะฎิยัลลอฮุ อันฮุ ได้กล่าวว่า
خَيْرُ الصَّدَقَةِ مَا كَانَ عَنْ ظَهْرِ غِنًى، وَابْدَأْ بِمَنْ تَعُولُ
"การบริจาคที่ดีที่สุด คือ ที่(ท่าน)ยังจำเป็นต้องใช้มันอยู่ และจงเริ่มให้กับผู้ที่อยู่ในการดูแลก่อน"
(บันทึกโดยอัล-บุคอรียฺ)
♣ ห้ามบริจาคสิ่งที่หะรอม
อิสลามส่งเสริมให้มุสลิมทำการประกอบอาชีพที่ซื่อสัตย์สุจริต และให้ทำการบริโภคในสิ่งที่ดีๆ อัลลอฮฺตาอาลาได้ตรัสไว้ว่า
يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا ۖ إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ
“โอ้ บรรดาร่อซูลเอ๋ย ! พวกเจ้าจงบริโภคส่วนที่ดี (ฮะล้าล) และจงกระทำความดีเถิดเพราะแท้จริง ข้ารอบรู้สิ่งพวกเจ้ากระทำ”
(ซูเราะหฺอัลมุมินูน 51 )
จากท่านอบู ฮุร็อยเราะฮฺ เราะฎิยัลลอฮฺอันฮุ เล่าว่า: ท่านเราะสูลุลลอฮฺ ﷺ กล่าวว่า :
" إِنَّ اللهَ تَعَالى طَيِّبٌ لاَ يَقْبَلُ إِلاَّ طَيِّباً ،
“แท้จริง อัลลอฮฺนั้นทรงดี ไม่ทรงรับสิ่งใด ๆ นอกจากสิ่งที่ดี “
(หะดีษบันทึกโดยมุสลิม)
♣ จะต้องบริจาคให้แก่ผู้มีสิทธิได้รับ
อัลลอฮฺทรงกล่าวว่า
إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَاِبْنِ السَّبِيلِ فَرِيضَةً مِنْ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴾ [التوبة: 60]
“ซะกาตนั้นเป็นกรรมสิทธิ์ของคนยากไร้ คนขัดสน เจ้าหน้าที่ซะกาต ผู้ที่ศรัทธาใหม่ สำหรับการไถ่ตัว คนมีหนี้สิน สำหรับวิถีทางแห่งอัลเลาะห์ และคนที่เดินทาง เป็นข้อกำหนดจากอัลเลาะห์ และอัลเลาะห์ทรงรอบรู้ และทรงวิทยปัญญา”
♣ ห้ามเอาของที่มอบให้คนอื่นคืน
ไม่อนุญาตให้เอาคืนทรัพย์สินที่ได้มอบให้คนอื่นแล้ว ยกเว้นในกรณีที่พ่อให้แก่ลูกเท่านั้น และถือว่าเป็นที่อนุมัติแก่พ่อที่จะเอาทรัพย์ของบุตรในสิ่งที่จะไม่เป็นผลเสียแก่เขา หรือในสิ่งที่เขาไม่จำเป็นต้องใช้มัน และบุตรนั้นไม่สามารถร้องขอหนี้หรือสิ่งที่คล้ายหนี้จากพ่อของเขา เว้นแต่ค่าเลี้ยงดูที่เขาควรที่จะได้รับมัน
จากอิบนุ อับบาส เราะฎิยัลลอฮฺ อันฮุมา กล่าวว่า ท่านนบี ศ็อลลัลลอฮฺ อะลัยฮิ วะสัลลัม ได้กล่าวว่า
الْعَائِدُ فِي هِبَتِهِ كَالْكَلْبِ يَقِيءُ ثُمَّ يَعُودُ فِي قَيْئِهِ
"ผู้ที่รับคืนที่สิ่งที่เขายกให้คนอื่นนั้น เหมือนสุนัขที่อาเจียนออกมาแล้วก็กินมันเข้าไปอีกครั้ง”
(บันทึกโดยอัล-บุคอรีย์และ มุสลิม )
♣ บริจาคเท่าที่มีความสามารถ
รายงานจากท่านอบูฮุร็อยเราะฮฺ เราะฎิยัลลอฮฺอันฮุ ได้กล่าวว่า ท่านเราะสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮฺอะลัยฮิวะสัลลัม ได้กล่าวว่า
مَنْ تَصَدَّقَ بِعَدْلِ تَـمْرَةٍ مِنْ كَسْبٍ طَيِّبٍ، وَلا يَـقْبَلُ الله إلَّا الطَّيِّبَ وَإنَّ الله يَتَقَبَّلُـهَا بِيَـمِينِـهِ ثُمَّ يُرَبِّيهَا لِصَاحِبِـهَا كَمَـا يُرَبِّي أَحَـدُكُمْ فَلُوَّهُ حَتَّى تَـكُونَ مِثْلَ الجَبَلِ».
“ใครก็ตามที่ได้ให้เศาะดะเกาะฮฺลูกอินทผลัมเพียง ๑ ลูกที่เขาได้มันมาด้วยวิธีที่ดี -ซึ่งแท้จริงแล้วอัลลอฮฺจะไม่ทรงรับเว้นแต่สิ่งที่ดีเท่านั้น-
โดยแท้จริงแล้วอัลลอฮฺจะทรงรับเศาะดะเกาะฮฺนั้นด้วยพระหัตย์ขวาของพระองค์ และพระองค์จะทรงเลี้ยงดูมันให้แก่ผู้ที่ได้บริจาคท่านนั้น เปรียบดังเช่น คน ๆ หนึ่งทำการเลี้ยงดูลูกม้าของเขา จนกระทั่งเศาะดะเกาะห์ที่เขาให้นั้นใหญ่โตเหมือนภูเขา”
[บันทึกโดยอัลบุคอรีย์ มุสลิม]
ท่านอะดียฺ บิน ฮาติม(เราะฎิยัลลอฮุ อันฮุ) ได้กล่าวว่า ท่านเราะสูลุลลอฮฺ (ศ็อลลัลลอฮุ อะลัยฮิ วะสัลลัม) กล่าวว่า
اتَّقوا النارَ وَلَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ
“จงกลัวนรกเถิด (โดยการบริจาค)แม้เพียงอินทผลัมซีกเดียว”
(บันทึกโดยอัล-บุคอรียฺ และมุสลิม)
♣ จะต้องเป็นทรัพย์สินที่ดี
สิ่งที่ดีที่สุดในการบริจาคนั้นคือการให้สิ่งที่ตัวเองรัก อัลลอฮฺทรงกล่าวว่า
﴿ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُمْ مِنْ الأَرْضِ وَلاَ تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُمْ بِآخِذِيهِ إِلاَّ أَنْ تُغْمِضُوا فِيهِ ﴾ [البقرة: 267].
“บรรดาผู้ศรัทธาทั้งหลาย ! จงบริจาคส่วนหนึ่งจากบรรดาสิ่งดี ๆ ของสิ่งที่พวกเจ้าได้แสวงหาไว้ และจากสิ่งที่เราได้ให้ออกมาจากดิน”
อัลลอฮฺ ทรงกล่าวว่า
﴿ لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ ﴾ آل عمران: 92
“พวกเจ้าจะไม่ได้คุณธรรมเลยจนกว่าพวกเจ้าจะบริจาคจากสิ่งที่พวกเจ้าชอบ”
