เลือกคบหากับใครดี ?
อุมมุ อาอิช
จะเลือกคบหาและมอบความสนิทสนมให้กับใครดี
อัล-เกาะรอฟียฺ ได้กล่าวว่า คนทุกคนหาใช่ว่าเหมาะแก่การคบหา เป็นเพื่อน หรือ บอกความลับให้
อัลเกาะมะฮฺ ได้กล่าวว่า จงคบกับคนที่หากเป็นเพื่อนกันแล้ว เขาจะทำให้ท่านดูสง่างาม เมื่อท่านตกทุกข์เขาจะโอบอุ้ม เมื่อท่านพูดพลั้งเขาจะแก้ต่าง หากเขาพบความดีในตัวท่าน เขาจะเก็บมาพูด หากพบความไม่ดีของท่าน เขาจะแก้ไขปิดบัง เมื่อท่านขอ เขาจะให้ เมื่อท่านเกิดทุกข์ เขาจะปลอบใจ เป็นคนที่รังควานท่านน้อยที่สุด และไม่ขัดแย้งกับท่านในทางใดๆ ก็ตาม
เชคอะห์มัด บิน อะฏออ์ ได้กล่าวว่า การคบกับคนขัดขา จะทำให้จิตใจพังสลาย การคบกับคนเหมือนตัวเองจะทำให้สติปัญญาเพิ่มพูน ทุกคนใช่ว่าเหมาะแก่การคบหาและปรึกษาขอความเห็นใจ และใช่ว่าทุกคนที่สามารถขอร้องได้นั้นจะสามารถเก็บความลับได้ มีเพียงผู้มีอะมานะฮฺเท่านั้นที่สามารถเก็บความลับได้ ความสำคัญของการคัดเฟ้นเพื่อนนั้นดูหะดีษของท่านเราะสูลุลลอฮฺ ศ็อลลัลลอฮฺ อะลัยฮิ วะสัลลัม ก็เป็นพอ ท่านกล่าวว่า
«الْمَرْءُ عَلَى دِينِ خَلِيلِهِ فَلْيَنْظُرْ أَحَدُكُمْ مَنْ يُخَالِلُ» [رواه أبو داود و غيره]
“คนเรานั้นมักคล้อยตามนิสัยเพื่อนสนิทแม้กระทั่งเรื่องศาสนาด้วยก็เช่นกัน ดังนั้น พวกท่านทุกคนจงคัดเลือกเพื่อนสนิทให้ดี"
(บันทึกโดยอบู ดาวูด และคนอื่นๆ)
อัล-เอาซาอียฺกล่าวว่า เพื่อนกับเพื่อนนั้นเป็นดั่งผ้าปะที่อยู่บนผ้า หากมันไม่เข้ากัน ก็จะทำให้ผ้าดูไม่สวย
มีคนบอก อิบนุ สัมม๊าก ว่า เพื่อนคนไหนที่ควรมอบความรักให้มากที่สุด?
เขาตอบว่า คนที่ยึดมั่นในศาสนาอย่างสมบูรณ์ คนที่มีสติปัญญาสมบูรณ์ คนทีไม่ประจบสอพลอต่อหน้า ไม่ลืมเมื่อห่างไกล เมื่อท่านเข้าใกล้ เขาจะอุปถัมภ์ เมื่อท่านห่างเหิน เขาจะปกป้องรักษา เมื่อท่านขอช่วย เขาจะช่วย เมื่อท่านจำเป็น เขาก็จะดูแล ความรักทางการกระทำของเขาจะมากกว่าความรักในทางคำพูด ซึ่งถือเป็นการพิสูจน์ความจริง
อุละมาอ์บางท่าน ได้กล่าวว่า จงคบกับเพื่อนหนึ่งในสองประเภทนี้เท่านั้น คือ คนที่ท่านสามารถเรียนรู้และได้ประโยชน์ทางศาสนากับเขา หรือไม่ก็คนที่ท่านสามารถสอนและตอบรับเรื่องศาสนาจากท่าน ส่วนประเภทที่สามขึ้นไป ท่านจงหลีกไกล
ท่าน อะลีย์ เราะฎิยัลลอฮฺ อันฮุ ได้กล่าวว่า
إنّ أخاك الصِّدق من كان معك *** و من يضُرُّ نفسه لينفعك
و من إذا ريب الزّمان صدعك *** شتّت نفسه ليجمعك
เพื่อนแท้คือคนที่อยู่เคียงข้างท่าน และ พร้อมที่จะเสียสละเพื่อความสุขของท่าน
ตลอดจนคนที่เวลาเกิดภัยทุกข์ยาก เขาก็จะค้ำชูท่าน
นักกวีบางคน กล่าวว่า ท่านจงเป็นเพื่อนกับคนที่สามารถปิดความลับของท่าน ปิดความบกพร่องของท่าน อยู่ร่วมกับความทุกข์ของท่าน เผยแผ่ความดีของท่าน และเก็บซ่อนความชั่วของท่านเท่านั้น หากท่านหาไม่พบ ก็จงเป็นเพื่อนกับตัวเองก็พอ
อุละมาอ์บางคน ได้กล่าวถึงคุณสมบัติของเพื่อนดีที่สามารถให้ประโยชน์จากการคบหาและการตีสนิทว่ามีจะต้องมีคุณสมบัติห้าประการ คือ มีสติปัญญา มีนิสัยดี ไม่เป็นคนฟาสิก ไม่ใฝ่บิดอะฮฺ และไม่เป็นผู้หลงใหลโลกดุนยา
1. สติปัญญา
คุณสมบัติข้อนี้ถือเป็นเงื่อนไขหลักดั้งเดิม ดังนั้น จึงไม่มีประโยชน์ใด ๆ กับการเป็นเพื่อนกับคนโง่เขลา
ท่าน อะลีย์ เราะฎิยัลลอฮฺ อันฮุ ได้กล่าวว่า
เจ้าจงอย่าคบกับเพื่อนโฉดเขลา จงให้ไกลระหว่างท่านกับเขา
เพราะคนเถื่อนหลายคน ได้เปลี่ยนคนสุขุมให้เถื่อนเหมือนเขามามากนักต่อนักแล้ว
ดูคนให้ดูที่เพื่อน เมื่อเขาเดินไปด้วยกัน สิ่งสองอย่าง ต่างมีมาตรวัดที่คล้ายและสิ่งเหมือนกัน
ใจกับใจนั้นจะรู้กัน ก็เมื่ออยู่ด้วยกัน ผู้มีปัญญา คือผู้ที่เข้าใจสิ่งต่างๆ อย่างถูกต้องกับความจริง ทั้งด้วยตัวเองหรือผ่านการชี้แจง
2. นิสัยดี
เป็นสิ่งสำคัญที่ต้องมี เพราะบ่อยครั้งที่คนมีปัญญาและสามารถเข้าใจความได้อย่างถูกต้อง เมื่อเผชิญกับความโกรธ หรือตัณหา หรือความตระหนี่ หรือความขลาดกลัว เขากลับสยบต่ออารมณ์ และยอมปฏิบัติสวนทางกับความรู้ที่เป็นจริง เพราะไม่สามารถบังคับตัวเองและไม่สามารถปรับนิสัยตัวเอง จึงไม่มีประโยชน์ใด ๆ กับการคบหากับเขา
ท่าน อบู หาติม เราะหิมะฮุลลอฮฺ ได้กล่าวว่า จำเป็นที่ผู้มีสติปัญญาต้องรับรู้ว่าไม่มีความสุขใดจะเท่ากับการได้คบเพื่อน และ ไม่มีความทุกข์ใดจะเท่ากับการขาดเพื่อน และการพยายามป้องกันสิ่งไม่ดีไม่ให้เกิดกับเพื่อนที่พลอยทุกข์กับสิ่งที่ตนประสพ
เพื่อนที่ดีคือ คนที่เมื่อเพื่อนเกิดทุกข์เขาจะปกป้อง และไม่ตำหนิเพื่อนในสิ่งที่พลาดพลั้ง เขาคือมิตรทางนิสัย ทว่าต้องให้อภัยและขจัดความอิจฉาต่อเพื่อน เพราะการอิจฉาริษยาต่อเพื่อนเป็นตัวทำลายความรัก เช่นเดียวกับการมอบความรักอย่างเหลือล้นเป็นการเสียสละที่ยิ่งใหญ่ และจะไม่ปรากฏความเสียสละจากจิตใจที่ไม่หวังดี
3. ไม่ใช่ฟาสิก ผู้ฝักใฝ่การทำบาป
คนไม่ดี ไม่มีประโยชน์ใดๆ กับการคบหากับเขา เพราะคนที่ไม่ศรัทธาต่ออัลลอฮฺ ไม่ประกันว่าจะไม่ติดนิสัย ไม่รับรองการคบค้า ทว่ามันจะพลิกผันแปรไปตามตัวแปร อัลลอฮฺ 
ได้ตรัสว่า
“และเจ้าจงอย่าตามคนที่เราได้ปิดหัวใจเขาจากการรำลึกถึงเราและตามตัณหาตัวเอง”
(อัล-กะฮฺฟ์ 28)
และ พระองค์ ได้ตรัสว่า
“เจ้าจงปลีกออกจากผู้ที่หันหลังให้กับการรำลึกถึงเราและไม่ปรารถนาสิ่งใดนอกจากแต่เพียงชีวิตดุนยา”
(อัน-นัจญ์มฺ 29)
ท่านนบีมุหัมมัด -ศ็อลลัลลอฮฺ อะลัยฮิ วะสัลลัม- ได้กล่าวว่า
"ท่านจงคบหาเพียงกับคนมุอ์มิน และจงให้คนยำเกรงต่ออัลลอฮฺเท่านั้นที่ได้กินอาหารของท่าน”
(บันทึกโดยอัต-ติรมิซีย์ และ อบู ดาวูด)
อบู หาติม เราะหิมะฮุลลอฮฺ ได้กล่าวในหนังสือ "เราเฏาะตุลอุเกาะลาอ์" ว่า คนมีปัญญาต้องไม่คบกับคนเลว เพราะเพื่อนไม่ดีเป็นเหมือนกับไฟคบหนึ่ง มันจะสานต่อความแค้น ซึ่งความหวังดีของเขาไม่แน่นอน สัญญาของเขาไม่จีรัง
คนเราจะมีความสุขได้ด้วยสี่ประการ คือ มีภรรยาเป็นผู้ร่วมงาน มีบุตรเป็นคนดี มีเพื่อนเป็นคนดี และมีเงินทองจากมือของตัวเอง ส่วนเพื่อนที่ไม่สามารถให้ประโยชน์จากการคบหานั้น อันตรายกว่าการคลุกคลีกับสุนัข ผู้ใดคบเพื่อนเลว จะไม่ปลอดภัย เหมือนกับคนที่ร่วมวงในสิ่งเลว แล้วต้องถูกกล่าวหาตามไปด้วย
4. ไม่ใช่มุบตะดิอฺ ผู้ฝักใฝ่บิดอะฮฺ
คนทำบิดอะฮฺ การเป็นเพื่อนกับเขาจะทำให้เกิดอันตรายและสิ่งเลวจากบิดอะฮฺอาจจะโยงมาถูกตัวเขา กับคนที่ฝักใฝ่บิดอะฮฺจึงสมควรต้องหลีกเลี่ยงและไม่ข้องเกี่ยว
5. ไม่ใช่ผู้ที่ฝักใฝ่หลงใหลดุนยา
การคบกับพวกนี้เป็นยาพิษที่อันตราย เพราะโดยปกติคนเรามักชอบลอกเลียนและทำตาม อีกทั้งอาจจะทำตามโดยไม่รู้ตัวด้วยซ้ำไป ในขณะที่การคบเพื่อนกับคนสมถะ จะทำให้ท่านสมถะกับดุนยา ดังนั้น จึงไม่สมควรคบเพื่อนที่เป็นนักใฝ่หาความสุขสบายในโลกดุนยา และควรยึดเพื่อนที่หวังในโลกอาคิเราะฮฺ
الناس شتىّ إذا ما أنت ذقتهم *** لا يستوون كما لا يستوي الشّجر
هذا له ثمر حلو مذاقته *** و ذاك ليس له طعم و لا ثمر
มนุษย์นั้น มีหลากหลาย เมื่อเจ้าสัมผัสพวกเขา
พวกเขาจะไม่เท่ากัน เฉกเช่นความแตกต่างกันของต้นไม้
ต้นนี้มีผลรสหวาน ต้นนั้นจืดชืด หรือไม่มีผลเลย
ผู้แปล: ซุกรีย์นูร จงรักศักดิ์, ซุฟอัม อุษมาน / Islamhouse
