สติปัญญาคือของขวัญอันล้ำค่า
ดร.อะมีน บิน อับดุลลอฮฺ อัช-ชะกอวีย์
มวลการสรรเสริญเป็นสิทธิ์ของอัลลอฮฺ ขอความสุขความจำเริญและความสันติจงประสบแด่ท่านเราะสูลุลลอฮฺ ฉันขอปฏิญาณว่าไม่มีพระเจ้าอื่นใดนอกจากอัลลอฮฺเพียงองค์เดียว ไม่มีภาคีใด ๆ สำหรับพระองค์ และฉันขอปฏิญาณว่ามุหัมมัดเป็นบ่าวของอัลลอฮฺ และเป็นศาสนทูตของพระองค์
ความโปรดปรานที่ประเสริฐที่สุดประการหนึ่งซึ่งอัลลอฮฺได้ทรงประทานแก่บ่าวของพระองค์คือ สติปัญญา หากมนุษย์ไร้ซึ่งสติปัญญา เขาก็คงไม่รู้จักอิสลาม ไม่ศรัทธาต่อบรรดานบี ไม่สามารถแยกแยะความดีความชั่ว และความจริงความเท็จได้
อัลลอฮฺ ตะอาลา ตรัสว่า
"และโดยแน่นอน เราได้ให้เกียรติแก่ลูกหลานของอาดัม และเราได้บรรทุกพวกเขาทั้งทางบกและทางทะเล
และได้ให้ปัจจัยยังชีพที่ดีทั้งหลายแก่พวกเขา และเราได้ให้พวกเขาดีเด่นอย่างมีเกียรติเหนือกว่าผู้ที่เราได้ให้บังเกิดมาเป็นส่วนใหญ่"
(อัลอิสรออ์: 70)
กล่าวคือ อัลลอฮฺทรงให้มนุษย์ลูกหลานอาดัมมีความประเสริฐดีเด่นเหนือสิ่งถูกสร้างอื่น ๆ ไม่ว่าจะเป็นสิ่งไร้ชีวิต สัตว์ หรือพืชผล ด้วยสติปัญญานั่นเอง พระองค์ได้ตรัสสรรเสริญบ่าวผู้มีสติปัญญาว่า
“แท้จริงในการสร้างบรรดาชั้นฟ้าและแผ่นดิน และการที่กลางวันและกลางคืนตามหลังกันนั้น แน่นอนมีหลายสัญญาณ สำหรับผู้มีปัญญา”
(อาลอิมรอน: 190)
อิบนุกะษีร กล่าวว่า หมายถึง สติปัญญาที่ดีซึ่งมีความบริสุทธิ์ปลอดโปร่ง สามารถแยกแยะและเข้าใจสิ่งต่าง ๆ ได้อย่างถูกต้องชัดเจนตรงกับข้อเท็จจริง มิใช่ดั่งผู้ที่หูหนวกบอดใบ้ ไร้ซึ่งสติปัญญา
ซึ่งอัลลอฮฺได้ตรัสถึงพวกเขาว่า
“และกี่มากน้อยแล้ว จากสัญญาณในชั้นฟ้าทั้งหลายและแผ่นดิน ที่พวกเขาผ่านมันไปโดยที่พวกเขาผินหลังให้
และส่วนใหญ่ของพวกเขาจะไม่ศรัทธาต่ออัลลอฮฺ เว้นแต่พวกเขาเป็นผู้ตั้งภาคี”
(ยูสุฟ: 105-106)
และอัลลอฮฺได้ทรงตำหนิบรรดาผู้ที่เพิกเฉยและไม่ใช้สติปัญญาใคร่ครวญศึกษาศาสนาว่า
“แท้จริงสัตว์ที่ชั่วร้ายยิ่ง ณ อัลลอฮฺนั้น คือ
ผู้ที่หูหนวก (ไม่สนใจจะรับฟังโองการของอัลลอฮฺและเราะสูล)
ที่เป็นใบ้ (ประหนึ่งเป็นใบ้ เพราะเมื่อไม่เข้าใจก็ไม่พูดไม่ถาม) ซึ่งเป็นผู้ที่ไม่ใช้ปัญญา”
(อัลอันฟาล: 22)
และพระองค์ตรัสว่า
“และแน่นอนเราได้บังเกิดมนุษย์และญินจำนวนมาก เพื่อเตรียมไว้สำหรับนรกญะฮันนัม
โดยที่พวกเขามีหัวใจ ซึ่งพวกเขาไม่ใช้มันทำความเข้าใจ
และพวกเขามีตา ซึ่งพวกไม่ใช้มันมอง และพวกเขามีหู ซึ่งพวกเขาไม่ใช้มันฟัง ชนเหล่านี้แหละประหนึ่งปศุสัตว์
ใช่แต่เท่านั้น พวกเขาเป็นผู้หลงผิดยิ่งกว่า ชนเหล่านี้แหละ พวกเขาคือผู้ที่เผอเรอ”
(อัลอะอฺรอฟ: 179)
แน่นอนว่า เมื่อบุคคลหนึ่งบุคคลใดไร้ซึ่งสติปัญญาที่ถูกต้องซึ่งจะนำพาเขาไปสู่ความดี และฉุดดึงเขาให้ออกห่างจากความชั่ว ก็เปรียบได้ดังสัตว์เดรัจฉานที่ใช้ชีวิตดื่มกินไปวัน ๆ โดยไม่ต้องใช้สมองไตร่ตรองสิ่งใด ซึ่งจะว่าไปแล้ว สัตว์เหล่านั้นยังดีกว่าเขาเสียด้วยซ้ำ ดังที่อัลลอฮฺได้ตรัสในอายะฮฺข้างต้น
ท่านสะฮัล บิน สะอัด เราะฎิยัลลอฮุอันฮฺ เล่าว่าท่านนบี ศ็อลลัลลอฮุอะลัยฮิวะสัลลัม กล่าวว่า
“แท้จริงอัลลอฮฺนั้นทรงโอบอ้อมใจบุญ พระองค์ทรงรักความใจบุญ ทรงชอบการมีมารยาทที่ดีงาม และทรงรังเกียจมารยาทที่ต่ำทรามชั่วช้า”
(บันทึกโดยอัลหากิม 1/64)
อิบนุหิบบาน กล่าวว่า
“การที่คนเราชื่นชอบการมีมารยาทและความประพฤติที่ดี และรังเกียจความประพฤติที่ชั่วช้าต่ำทรามนั้น คือแก่นแท้ของการมีปัญญา ผู้ใดมีสติปัญญานับว่าเป็นผู้ที่โชคดี เขาจะมีความสุขความเบิกบานใจ แม้ยามเหงาและห่างไกลความยากจน ไม่มีทรัพย์สินใดจะดีไปกว่าการเป็นผู้ที่มีสติปัญญา และศาสนาของคนคนหนึ่งจะไม่สมบูรณ์หากเขาขาดสติปัญญา ดังนั้นสติปัญญาจึงถือเป็นความโปรดปรานอันยิ่งใหญ่ที่สุด ที่อัลลอฮฺได้ทรงประทานให้แก่บ่าวของพระองค์
สติปัญญายังเป็นยารักษาจิตใจ เป็นกำลังใจให้เกิดความเพียรขยันประกอบคุณงามความดีเพื่อโลกอาคิเราะฮฺ ทั้งยังเป็นดั่งมงกุฎประดับความงามแก่ผู้ศรัทธาในดุนยา ผู้ที่ไร้สติปัญญานั้นอำนาจบารมีหรือทรัพย์สินเงินทองมิอาจช่วยให้เขาสูงส่งมีเกียรติขึ้นได้ และแน่นอนผู้ที่หลงลืมอาคิเราะฮฺ และมัวเพลิดเพลินกับดุนยานั้น คือผู้ที่ไร้ซึ่งสติปัญญาที่สุด”
(เราเฎาะฮฺ อัลอุเกาะลาอ์ วะนุซฮะฮฺ อัลฟุเฎาะลาอ์ หน้า 16-19)
กวีคนหนึ่งกล่าวว่า
وَ أَفضَلُ قَسم الله للمرءِ عَقلهُ فَلَيْسَ مِنَ الخَيْرَاتِ شَيْءٌ يُقَارِبُهْ
إِذَا أَكْمَلَ الرَّحْمَنُ لِلْمَرْءِ عَقْلَهُ فـقـد كَـمُلتْ أخلاقُـه ومآرِبُهُ
ปัญญาคือสุดยอดของขวัญจากอัลลอฮฺ ไม่มีสิ่งใดจะเทียบได้
หากอัลลอฮฺให้มีปัญญาที่สมบูรณ์แล้วไซร้ มารยาทและความประพฤติก็จะสมบูรณ์ไปด้วย
กวีอีกคนหนึ่งกล่าวว่า
لَيْسَ الجَمَالُ بِأَثْوَابٍ تُزَيِّنُنَا إِنَّ الجَمَالَ جَمَالُ العَقْلِ وَالأَدَبِ
ความงามที่แท้จริงมิได้ขึ้นอยู่กับเสื้อผ้าอาภรณ์ แต่เป็นความงดงามของสติปัญญาและมารยาท
แปลโดย : อุศนา พ่วงศิริ / Islamhouse
