จริยธรรมของกัลยาณชนมุสลิมรุ่นแรก
อับดุลลอฮฺ บิน อับดุลหะมีด อัล-อะษะรีย์
มวลการสรรเสริญเป็นกรรมสิทธิ์ของอัลลอฮฺ พระผู้ทรงอภิบาลแห่งสากลโลก ขอการสดุดีแห่งอัลลอฮฺและความสันติสุขปลอดภัยจงมีแด่ท่านศาสนทูตของอัลลอฮฺ 
ผู้เป็นศาสนทูตท่านสุดท้าย และบรรดาเครือญาติตลอดจนบรรดาเศาะหาบะฮฺและบรรดาผู้ที่รักใคร่เป็นมิตรกับท่าน ตราบจนถึงวันแห่งการตัดสิน
อนึ่ง การเรียกร้องเชิญชวนไปสู่วิถีแห่งชาวสะละฟุศศอลิหฺ หรืออะฮฺลุสสุนนะฮฺ วัล-ญะมาอะฮฺ ในการทำความเข้าใจเกี่ยวกับเรื่องราวของศาสนานั้น มีเป้าหมายก็เพื่อสร้างอนุชนที่เหมือนกับชนกลุ่มแรก ซึ่งเป็นกลุ่มชนที่ได้รับการอบรมสั่งสอนและขัดเกลาด้วยน้ำมือของท่านเราะสูลุลลอฮฺ ในทุกกระเบียดนิ้ว โดยที่ท่านนบี นั้นถือเป็นแบบอย่างและต้นแบบอันดีงามยิ่งสำหรับผู้คนทั้งหลาย ซึ่งพวกเขาสามารถเห็นแบบอย่างต่างๆ ของท่านได้อย่างประจักษ์ชัด ทั้งในด้านจริยธรรม พฤติกรรมและคำพูดต่างๆ อันดีงาม ซึ่งท่านนบี เคยกล่าวขอดุอาอ์ว่า
«اللهم اهْدِنِي لأَحْسَنِ الأَخْلاَقِ لاَ يَهْدِي لأَحْسَنِهَا إِلاَّ أَنْتَ». [رواه مسلم رقم 771].
อัลลอฮุมมะฮฺดินีย์ ลิอะหฺสะนิลอัคลากฺ ลายะฮฺดีย์ ลิอะหฺสะนิฮา อิลลาอันตะ
"โอ้อัลลอฮ โปรดชี้นำทางฉันเพื่อให้มีจริยธรรมที่ดีที่สุดเถิดและไม่มีผู้ใดสามารถชี้นำทางแห่งจริยธรรมที่ดีเลิศได้ เว้นแต่พระองค์เท่านั้น"
(บันทึกโดยมุสลิม หมายเลข 771)
เพราะเหตุนั้นเอง อัลลอฮฺ ตะอาลา จึงอบรมบ่มนิสัยและขัดเกลาท่านนบี อย่างดีที่สุดท่านนบี จึงกลายเป็นบุคคลที่มีความเพียบพร้อมสมบูรณ์ที่หาใครเทียบไม่ได้ และอัลลอฮฺ ตะอาลา ก็ทรงรับรอง ทรงให้เกียรติตำแหน่งของท่าน และได้เป็นสักขีพยานต่อท่าน ด้วยคำดำรัสที่ว่า
﴿ وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٖ ٤ ﴾ [القلم: ٤] “และแท้จริง เจ้านั้นอยู่บนคุณธรรมอันยิ่งใหญ่”
(สูเราะฮฺ อัล-เกาะลัม : 4)
การสาธยายถึงคุณลักษณะของท่านนบี ของท่านหญิงอุมมุลมุอ์มินีน อาอิชะฮฺ เราะฎิยัลลอฮุอันฮา นั้นสัจจริงแล้ว เมื่อครั้งที่ท่านหญิงได้ตอบคำถามของชายคนหนึ่งที่ถามท่านหญิงว่า
«يَا أُمَّ المُؤمِنِينَ ! أَنبئِينِي عَن خُلُقِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ ؟ قَالَت : أَلَستَ تَقرَأُ القُرآنَ ؟ قُلتُ : بَلَى قَالَت : فَإِنَّ خُلُقَ نَبِيِّ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ كَانَ القُرآنَ». [رواه مسلم رقم 746 ].
“โอ้มารดาแห่งผู้ศรัทธาชน จงบอกแก่ฉันหน่อยถึงคุณลักษณะนิสัยของท่านเราะสูลุลลอฮฺ ?”
ท่านหญิงจึงได้กล่าวว่า “ท่านไม่ได้อ่านอัลกุรอานหรอกหรือ ?”
ชายคนนั้นได้กล่าวว่า “แน่นอน ฉันได้อ่าน”
ท่านหญิงจึงได้กล่าวว่า “คุณลักษณะนิสัยของท่านนบี ของอัลลอฮฺ นั้น ก็คืออัลกุรอาน”
(บันทึกโดยมุสลิม หมายเลข 746)
กล่าวคือ ท่านนบี ได้ปฏิบัติตามข้อสั่งใช้และข้อสั่งห้ามที่มีอยู่ในอัลกุรอานจนเป็นวิถีปกติในชีวิตประจำวัน เป็นนิสัยที่ติดตัวท่านเสียจนชินแล้ว ซึ่งเมื่อรวมกับการที่อัลลอฮฺทรงบรรจุคุณธรรมอันยิ่งใหญ่ไว้ในตัวของท่านเราะสูล ยิ่งทำให้ท่านนบีเป็นผู้นำในเรื่องจริยธรรม พฤติกรรม และคำพูดต่างๆ อันดีงาม ให้ผู้อื่นได้ปฏิบัติเป็นแบบอย่าง เนื่องจากท่านนบี ไม่มีความมุ่งหวังใดนอกจากการแสวงหาความพึงพอพระทัยของอัลลอฮฺ ตะอาลา ดังนั้นจึงทำให้จริยธรรมอันดีงามทั้งหลายต่างรวมอยู่ในตัวท่านนบี เป็นจริยธรรมที่ท่านถูกส่งมาเพื่อเติมเต็มให้มันสมบูรณ์ ให้หลักการของมันมั่นคง และสาธยายถึงความสูงส่งของมันด้วย ท่านนบี ได้กล่าวถึงเรื่องนี้ว่า
«إِنَّمَا بُعِثْتُ لأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الأَخْلاَقِ ». [رواه أحمد رقم 2/381].
“แท้จริง ฉันได้ถูกบังเกิด(ประทาน)เพื่อทำให้จริยธรรมอันดีงามมีความสมบูรณ์”
(เศาะฮีหฺ บันทึกโดยอะหฺมัด 2/381)
ดังนั้นท่านนบี จึงถือเป็นแบบอย่างและต้นแบบอันดีงาม ซึ่งผู้ที่เจริญรอยตามแบบอย่างอันดีงามนี้ก็จะได้ไปสู่การได้รับเกียรติจากอัลลอฮฺ นั่นคือ การได้ไปสู่เส้นทางที่เที่ยงตรง ดังที่อัลลอฮฺ ตะอาลา ได้ดำรัสในเรื่องนี้ว่า
﴿ لَّقَدۡ كَانَ لَكُمۡ فِي رَسُولِ ٱللَّهِ أُسۡوَةٌ حَسَنَةٞ لِّمَن كَانَ يَرۡجُواْ ٱللَّهَ وَٱلۡيَوۡمَ ٱلۡأٓخِرَ وَذَكَرَ ٱللَّهَ كَثِيرٗا ٢١ ﴾ [الأحزاب : ٢١]
“โดยแน่นอน ในเราะสูลของอัลลอฮฺมีแบบอย่างอันดีงามสำหรับพวกเจ้าแล้ว สำหรับผู้ที่หวัง (จะพบ) อัลลอฮฺและวันปรโลก และรำลึกถึงอัลลอฮฺอย่างมาก”
(สูเราะฮฺ อัล-อะหฺซาบ : 21)
สิ่งนี้ไม่ใช่เป็นข้อบ่งชี้หรอกหรือว่า “จริยธรรมอันดีงาม” นั้นมีบทบาทสำคัญอย่างไรในการสร้างสังคมแห่งร็อบบานีย์ สังคมที่อยู่ในการภักดีต่ออัลลอฮฺเพียงพระองค์เดียวเท่านั้น ด้วยความรู้และการปฏิบัติที่สมบูรณ์ ของกลุ่มชนรุ่นแรกของอิสลาม ผู้ซึ่งอัลลอฮฺ ตะอาลา ได้คัดเลือกให้พวกเขาเป็นเศาะหาบะฮฺของท่านนบี พวกเขาเป็นชนผู้ดีเลิศที่สุดในประชาชาติที่เยี่ยมยอดที่สุดเหนือประชาชาติทั้งหลาย พวกเขาได้ทำการเผยแพร่การดะอฺวะฮฺของท่านนบี ได้ปกปักษ์รักษาสุนนะฮฺของท่านนบี พร้อมกับสืบสานจริยธรรมอันดีงามจากท่านนบี และถ่ายทอดไปสู่กลุ่มชนรุ่นหลังถัดนั้น(ตาบิอีน) โดยที่พวกเขาได้เอาใจใส่มันด้วยการจดบันทึกสุนนะฮฺของท่านนบี ซึ่งในจำนวนนั้นคือ เรื่องที่เกี่ยวข้องกับจริยธรรมและบุคลิกของท่านนบี พวกเขาได้แยกเรื่องนี้เป็นเอกเทศซึ่งมีบันทึกอยู่ในหนังสือหลากหลายเล่ม โดยที่เนื้อหาในนั้นก็จะกล่าวถึงเรื่องที่เกี่ยวข้องกับจริยธรรมอันดีงามและคุณลักษณะของท่านนบี อย่างละเอียด รวมถึงอุปนิสัยอันดีงามต่างๆ ที่ปลีกย่อยลงไปของท่านนบี
ดังนั้น ชาวสะละฟุศศอลิหฺ จึงเป็นกลุ่มชนที่เจริญรอยตามท่านเราะสูลุลลอฮฺ ทั้งยังมีจริยธรรมอันดีงามเฉกเช่นที่ท่านเราะสูลุลลอฮฺมีอยู่ พร้อมกันนั้นพวกเขายังได้ปฏิบัติตามคำสั่งใช้ของท่านอีกด้วย ทำให้พวกเขาเป็นเช่นที่อัลลอฮฺ ตะอาลา ได้สาธยายถึงพวกเขาว่า
﴿ كُنتُمۡ خَيۡرَ أُمَّةٍ أُخۡرِجَتۡ لِلنَّاسِ ﴾ [آل عمران: ١١٠]
“พวกเจ้านั้น เป็นประชาชาติที่ดียิ่งซึ่งถูกให้อุบัติขึ้นสำหรับมนุษย์ชาติ”
(สูเราะฮฺอาลิ อิมรอน : 110)
เพราะฉะนั้น การดะอฺวะฮฺไปสู่วิถีของชาวสะละฟุศศอลิหฺ ไม่ได้หมายถึงว่าต้องมีความสอดคล้องกับพวกเขาในเรื่องหลักยึดมั่นศรัทธาเพียงอย่างเดียว ตามที่หลายต่อหลายคนเข้าใจกัน –แม้ว่าหลักยึดมั่นศรัทธานั้นคือหลักการสำคัญประการแรกและมีความสำคัญมากที่สุดก็ตาม- ซึ่งที่จริงแล้วเราต้องมีความสอดคล้องกับพวกเขาในทุกแง่มุมของศาสนาที่ยิ่งใหญ่นี้ ไม่ว่าจะในเรื่องหลักยึดมั่นศรัทธา(อะกออิด) หลักบัญญัติต่างๆ (อะหฺกาม) รวมถึงการปฏิสัมพันธ์กับผู้คน (มุอามะลาต) และอื่นจากนี้ เพราะวิถีของชาวสะละฟุศศอลิหฺที่เรากำลังเรียกร้องผู้คนไปสู่มันนั้นไม่ใช่เป็นความรู้ที่มีอยู่ในสมองเพียงอย่างเดียว แต่มันได้หมายรวมถึงวิถีของพวกเขาทั้งในเรื่องอะกีดะฮฺ ความคิด อุปนิสัย และจริยธรรมอันดีงามทั้งหลาย ใช่แต่เท่านั้นยังหมายรวมถึงทุกคำพูดและการกระทำต่างๆ อีกด้วย
เป็นเรื่องที่น่าเศร้าใจอย่างยิ่งที่พบว่าในยุคสมัยของเรานี้ วิถีของชาวสะละฟุศศอลิหฺที่มีความสำคัญเช่นนี้กลับไม่ถูกเอาใจใส่และให้ความสำคัญในการฝึกฝนอย่างจริงจัง หรือบางทีก็คงเป็นเพียงทฤษฎีที่ไม่ได้ถูกนำไปใช้จริงในวิถีชีวิตของผู้ศรัทธา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบรรดาหมู่นักดาอีย์ทั้งหลาย ดังนั้น จึงมักจะเห็นว่ามีคนบางคนที่มีอะกีดะฮฺของชาวสะลัฟในเรื่องเตาฮีดต่ออัลลอฮฺและต่อต้านสิ่งที่บิดอะฮฺทั้งหลาย แต่เขามีอุปนิสัยที่สวนทางกับชาวสะลัฟอย่างสิ้นเชิง พวกเขาได้ก่อสิ่งที่เป็นความอธรรม การโกหก การนินทา การอิจฉาริษยา และการมุ่งร้าย ในอีกมุมหนึ่งพวกเขาก็ไม่มีความซื่อสัตย์ ทั้งยังได้คล้อยตามอารมณ์ความใคร่ของตนเอง ด้วยเหตุนี้ จึงมีความจำเป็นสำหรับคนที่มีความบริสุทธิ์ใจในการทำหน้าที่ดะอฺวะฮฺอันจำเริญนี้ต้องเผยแพร่วิถีของชาวสะลัฟให้ครอบคลุมในทุกมิติและอบรมบ่มเพาะอนุชนรุ่นใหม่ให้อยู่บนวิถีดังกล่าว ทั้งในแง่คำพูดและการกระทำ
เพราะว่า เป็นเรื่องที่ยอมรับไม่ได้ถ้าคนคนหนึ่งจะเป็นผู้ที่มีจริยธรรมอันดีงามตามแบบฉบับของชาวสะละฟุศศอลิหฺ แต่เขากลับไม่มีหลักยึดมั่นศรัทธาตามที่ชาวสะละฟุศศอลิหฺได้มีอยู่ ในทางกลับกัน มันก็เป็นเรื่องที่รับไม่ได้เช่นกัน ถ้าคนคนหนึ่งจะมีหลักยึดมั่นศรัทธาตามชาวสะลัฟ แต่เขาไม่ได้มีอุปนิสัยและจริยธรรมอันดีงามตามแบบอย่างของพวกเขาด้วย
สรุปก็คือ หากเราปรารถนาในความสำเร็จ ก็ให้เรายึดมั่นในสิ่งที่ชาวสะละฟุศศอลิหฺ -ขออัลลอฮฺทรงพึงพระทัยต่อพวกเขาทุกคน- ได้ยึดมั่น
แปลโดย : แวมูฮัมหมัดซาบรี แวยะโก๊ะ / Islamhouse
