ถึงเวลาที่โลกต้องจารึก

นิพล  แสงศรี

          เมื่อต้นเดือนเมษายน 2553 ที่ผ่านมา  นักเศรษฐศาสตร์ตะวันตกจำนวนมากไปประชุมเพื่อเปิดตัว  สถาบันแนวคิดเศรษฐศาสตร์ใหม่ (New institutional economics news conference concept)  ที่  King College  มหาวิทยาลัย  Cambridge University  เนื่องจากถูกโจมตีอย่างหนักเรื่อง โมเดลทางเศรษฐกิจ

(1) วางบนพื้นฐานคณิตศาสตร์และสถิติ 

(2) ตลาดการเงินจะมีประสิทธภาพขึ้นอยู่กับข้อมูล 

(3) และถกเถียงกันในระบบเศรษฐศาสตร์ตะวันตกอีกหลายประเด็น

         หลายศตวรรษที่ผ่านมามนุษย์เกือบทั่วโลกประสบปัญหาด้านเศรษฐกิจมากมาย  เช่น  ปัญหาการบริหารจัดการทรัพยากร  กรรมสิทธิ์  ปัจจัยการการผลิต  การสะสมกักตุนความมั่งคั่ง  การผูกขาดด้านการค้า  การแทรกแซงของผู้มีอำนาจและนายทุน  การตกงาน  การแบ่งชนชั้น  ขูดรีดด้วยระบบดอกเบี้ย  และอื่นๆอีกมากมาย จนก่อให้เกิดแนวคิดต่างๆตามมา เพื่อนำทฤษฏีต่างๆนำมาแก้ไขปัญหาทางเศรษฐกิจหลายครั้ง เช่น  ยุคก่อนนครรัฐกรีก มีการจำกัดสิทธิและการถือครองที่ดินหรือทรัพย์สินมาใช้ จนทำให้ระบบเศรษฐกิจและชีวิตความอยู่เป็นทั่วไปดีขึ้น  แต่ก็ไปเปลี่ยนแปลงโครงสร้างจากการผลิตเดิมแบบพอเพียงเป็นการผลิต เพื่อการธุรกิจการค้า ผลประโยชน์และกำไร 

          เช่นเดียวกับการใช้กฎหมายของโซล็อนมาใช้ เช่น ห้ามยึดลูกหนี้ที่ไม่มีเงินชะระหนี้มาเป็นทาส  ใครมีทาสให้ปลดปล่อย  แต่ไม่มีบัญญัติห้ามเรื่องดอกเบี้ยจึงทำให้สังคมเต็มไปด้วยระบบดอกเบี้ยและหนี้สิน  จนเกิดการเรียกร้องให้สภาประชาชนจำกัดสิทธิในการถือครองที่ดินและทรัพย์สินทั่วไป  หลังจากจักรวรรดิโรมมันล่มสลาย สังคมยุคกลางอยู่ภายใต้การบริหารงานและควบคุมของคณะบาทหลวงและมีการนำกฎหมายเทวะมาใช้  เช่น ห้ามการขูดรีดด้วยดอกเบี้ย  ห้ามสะสมความมั่งคั่ง  ห้ามขายสินค้าเกินราคากำหนด  ห้ามกักตุนสินค้า  หรือขึ้นและลดราคาสินค้าเพื่อขายตัดหน้าคนอื่น  มีการจำกัดการถือครองทรัพย์สินของเอกชน  มีการนำราคาที่ยุติธรรมมาควบคุมการค้าเป็นต้น แต่ก็ไม่สามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของอัตราดอกเบี้ย  การผูกขาดของพวกนายทุนและพวกพ่อค้าได้  

         จนกระทั่งความคิดแบบพาณิชย์นิยมเริ่มก่อตัวขึ้นในยุโรปตะวันตกราวศตวรรษที่  15  โครงสร้างเศรษฐกิจของยุคกลางเปลี่ยนไป เกิดการเปลี่ยนถ่ายจากสังคมศักดินาสู่สังคมพาณิชย์นิยม แนวคิดพาณิชย์นิยมได้รับความนิยมเรื่อยมาจนถึงศตวรรษที่  18  จึงเริ่มเสื่อมความนิยมลง เนื่องจากบรรดานักเศรษฐศาสตร์ไม่เชื่อว่า  ทองคำ  จะเป็นฐานแห่งความมั่งคั่ง  แต่ให้เน้นการผลิตมากกว่าการค้าเพราะการผลิตจะทำให้เกิดการกินดีอยู่ดี 

          ในระยะเวลาใกล้เคียงกันมีการนำแนวคิดธรรมชาตินิยมมาใช้โดยเชื่อว่า  ทุกสิ่งในโลกไม่ว่าจะเป็นวัตถุหรือสังคมมนุษย์จะต้องอยู่ภายใต้กฎเกณฑ์ธรรมชาติ  ดังนั้นการปกครองที่จะทำให้เกิดผลดีและเกิดแก่ประเทศชาติ จะต้องยึดกฎเกณฑ์ธรรมชาติเป็นที่ตั้งและที่ดินเท่านั้นเป็นบ่อเกิดแห่งความมั่งคั่ง  แนวคิดนี้อยู่ได้ไม่นานก็จบลง 

          ต่อมาในช่วงศตวรรษที่  17-18  เป็นช่วงที่ปรัชญาทางเศรษฐกิจจะเน้นความก้าวหน้า  โดยมองจริยธรรมทางธุรกิจว่าเป็นสิ่งงมงาย จนเกิดการแยกระบบเศรษฐกิจออกจากศีลธรรมและจริธรรมทางศาสนา  และเป็นจุดเริ่มต้นของลัทธิเสรีนิยมหรือลัทธิทุนนิยม โดยเปิดโอกาสให้มีการแข่งขันกันในตลาดการค้าอย่างเสรี  และปล่อยให้การผลิตในภาคอุตสาหกรรมขยายตัวไปเรื่อยๆ  จนเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดการปฏิวัติอุตสาหกรรม

         ในต้นศตวรรษที่  18  กิจการอุตสาหกรรมขยายตัวอย่างรวดเร็วและทำให้เกิดการอพยพของคนงานจากชนบทเข้าสู่ตัวเมือง  จนทำให้เกิดปัญหา ว่างงาน  การเอาเปรียบทางด้านค่าจ้าง  และความแตกต่างของชนชั้นที่ครอบครองทรัพย์สิน  โดยแนวคิดของลัทธิเสรีนิยมไม่สามารถแก้ไขปัญหาดังกล่าวของประชาชนส่วนใหญ่ได้  และแนวคิดแบบสังคมนิยมจึงถือกำเนิดขึ้นมาเพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าว 

          ความพยายามของมนุษย์ในการคิดค้นทฤษฏีต่างๆ เพื่อนำมาแก้ไขปัญหาด้านเศรษฐกิจและตอบสนองความต้องการในดินแดนของตน ทำให้ไม่ประสบกับความสำเร็จมากนัก  เนื่องจากแนวคิดต่างๆล้วนเกิดจากฝีมือมนุษย์ด้วยกัน  ซึ่งมิอาจหลีกเลี่ยงข้อผิดพลาด  ความบกพร่อง  การลองผิดลองถูก   การคาดคะเนถึงเหตุการณ์ในอนาคตที่ไม่ถูกต้อง  อีกทั้งยังแอบแฝงด้วยผลประโยชน์ของตน  พวกพ้องและดินแดน 

          นอกเหนือจากการแยกระบบเศรษฐกิจของมนุษย์ออกจากภาคศีลธรรมและจริยธรรม   ดังนั้นประเทศต่างๆในกลุ่มยุโรปจึงตกอยู่ในยุคมืดตั้งแต่ปี ค.ศ. 1000-1500         (ตรงกับยุคราชวงศ์อับบาซียะฮ์)   ช่วงศตวรรษที่  12  ซึ่งเป็นยุคอารยธรรมอิสลามในสเปนและปาเลสไตน์กำลังรุ่งเรือง  ชาวยุโรปได้นำอารยธรรมอิสลามเข้ามาใช้ประยุกต์แก้ไขปัญหาของพวกเขามากขึ้น  โดยผ่านวิชาการแขนงต่างๆ หนังสือภาษาอาหรับถูกแปลเป็นภาษาลาติน จนทำให้ตะวันตกรุ่งเรื่องเรื่อยมา

          เมื่อเกิดวิกฤติธุรกิจสินเชื่อและการลงทุนด้านอสังหาริมทรัพย์ที่เกิดขึ้นในสหรัฐอเมริกาจนกลายเป็นวิกฤติแฮมเบอร์เกอร์ (Hamburger Crisis)  กระจายอยู่ทั่วโลก ชี้ให้เห็นถึงจุดอ่อนและเปราะบางของระบบโลกาภิวัฒน์  เพราะส่งผลให้ระบบการเงินและเศรษฐกิจของหลายประเทศที่อยู่ข้ามทวีปไกลออกไป เช่น ไอซ์แลนด์ ต้องพังพินาศย่อยยับ  และยังเป็นตัวทำลายความเชื่อที่ว่า  ตลาดสามารถดูแลตนเองได้โดยรัฐไม่ควรเข้าแทรกแซง เพราะพฤติกรรมนักธุรกิจและนักลงทุนในตลาดส่วนใหญ่ไม่ได้ตั้งอยู่บนความมีเหตุมีผล  แต่ตั้งอยู่บน “ความโลภและความกลัว”  ตลอดจนเป็นเครื่องพิสูจน์แล้วว่า กลไกของตลาดทุนนิยมแบบการเงินกระแสหลักที่ผ่านมาไม่สามารถใช้กับ "ตลาดคนจน" ได้  เพราะวิกฤติดังกล่าวได้ทำลายความมั่งคั่งของผู้มีรายได้น้อยหลายล้านคนลงอย่างราบคาบ 

          ระบบทุนนิยมสะสมสัญญาณอันตรายหลายประการเป็นระยะเวลาอันยาวนาน ได้แก่  ระบบดอกเบี้ย  การปล่อยสินเชื่อให้กับผู้กู้ที่มีคุณภาพต่ำกว่ามาตรฐาน  การซื้อขายตราสารหนี้  การใช้ตราสารเป็นหลักประกันในการกู้  และการซื้อขายหรือการจำนองที่ซับซ้อน  ตลอดจนขาดจริยธรรมทางธุรกิจและการลงทุน 

          สิ่งเหล่านี้คือต้นตอแห่งวิกฤติทางเศรษฐกิจในสหรัฐอเมริกาและกลุ่มประเทศทุนนิยม  ในขณะที่ประเทศในตะวันออกกลาง (ที่ไม่ได้อิงระบบทุนนิยม) แถบจะไม่ได้รับผลกระทบแต่ประการใด  แต่ยังคงความมั่นคง  เหนี่ยวแน่น  และสร้างความมั่นใจต่อนักธุรกิจและนักลงทุนตลอดเวลา  รวมทั้งยังให้การช่วยเหลือทางการเงินเพื่อบรรเทาวิกฤติเศรษฐกิจโลกครั้งนี้    เหตุผลดังกล่าวทำให้การทำธุรกิจและการลงทุนกับกลุ่มประเทศ Gulf Cooperation Council (GCC) ได้แก่  คูเวต การ์ตา บาห์เรน โอมาน  สหรัฐอาหรับเอมิเรต และซาอุดีอาระเบีย  เป็นเรื่องราวที่น่าสนใจยิ่ง